Başta buğday ve tahıl olmak üzere Ukrayna ve Rus besin eserlerini tüm dünyaya dağıtılmasını içeren Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’nın müddeti 17 Temmuz’da doldu. Rusya devam etmeme kararını açıklayınca, tüm dünyadan reaksiyon yağdı. Ukrayna da Türkiye ile Birleşmiş Milletler’e tahıl muahedesini Rusya’sız sürdürmeyi teklif etti.
Telegram kanalından açıklama yapan Ukrayna Devlet Lideri Vlodomir Zelenski, bu muahede kapsamında 45 ülkeye yaklaşık 33 milyon ton tarım eserinin gönderildiği bilgisini paylaştı: “Bunun yüzde 60’ı Cezayir, Tunus, Libya, Mısır, Kenya, Etiyopya, Somali, Sudan başta olmak üzere Afrika ve Asya ülkelerine gitti.
Tarım eserleri ayrıyeten Çin, Hindistan, Bangladeş, Endonezya, Pakistan, Irak, Lübnan, Yemen’e gönderildi. Sevkiyatlarımız, Yemen ve Somali üzere ülkelerde farklı dine ve etnik kökene sahip insanların hayatının kurtarılmasını sağlıyor ve bu çok kıymetli. Bu beşerler hayatlarını sürdürme hakkına sahip.” Afrika, Asya ve Avrupa’nın istikrar hakkına sahip olduğunu vurgulayan Zelenski, “Hepimizin güvenliği için Rusya’nın çılgınlığından korunmayı düşünmemiz gerekiyor. Ukrayna’nın besin eserleri, yaklaşık 400 milyon insanın temel güvencesidir” dedi ve ekledi: “Karadeniz Tahıl Teşebbüsü, Rusya’sız da çalışmaya devam edebilir ve etmelidir.
Bu muahede geçerliliğini koruyor. Geriye kalan tek şey, bu mutabakatın dikkatlice uygulanmasıdır. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’e Karadeniz Tahıl Girişimi’nin sürdürülmesi yahut mutabakatın üçlü formattaki eş kıymeti olan konseptte çalışma istikametinde teklif içeren mektuplar gönderdim. Ukrayna, BM ve Türkiye, birlikte besin koridorunun çalışmasını ve gemilerin denetlenmesini sağlayabilir.”
Anlaşmanın 1 yıllık seyri
22 Temmuz 2022 Tahıl Koridoru Muahedesi imzalandı.
29 Ekim 2022 Rusya muahededen çıktığını açıkladı.
2 Kasım 2022 Rusya yine mutabakata dahil oldu.
19 Kasım 2022 Mutabakat 120 günlüğüne uzatıldı.
17 Mayıs 2023 Mutabakat 60 gün daha uzatıldı.
17 Temmuz 2023 Rusya çekildi, mutabakat uzatılamadı
“En çok Asya ve Afrika etkilenecek”
Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba, Rusya’nın Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’nı sonlandırarak bilhassa Asya ve Afrika’daki ülkelere ziyan verdiğini kaydetti.
Ukrayna tahılının global pazarlara ulaşımının sağlanmasının kıymetine işaret eden Kuleba, tahlil bulmak için “siyasi irade” gerektiğini, ağır müzakerelerin devam edeceğini söyledi: “(Karadeniz Tahıl Koridoru Mutabakatı’nı sonlandırması ile) Rusya bilhassa Afrika ve Asya’daki ülkeleri artan besin fiyatları ve açlıkla karşı karşıya bırakmış oldu. Buna bir son verilmeli. Bu durum herkes için bir baş ağrısı teşkil ediyor, artık Rusya’nın ortaya çıkardığı diğer bir sorunu çözmekle uğraşmak zorundayız.”
NATO, Rusya’nın çekilmesini kınadı
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, “Müttefikimiz Türkiye ve BM’nin uğraşlarına karşın Rusya’nın Karadeniz Tahıl Girişimi’nden tek taraflı olarak çekilme kararını kınıyorum” sözünü kullandı ve ekledi: “Rusya’nın Ukrayna’daki gayrimeşru savaşı dünya genelinde milyonlarca bireye ziyan vermeye devam ediyor.”
Buğday belirsizliğin sürmesiyle yükseldi
Buğdayın Chicago borsasında süreç gören vadeli kontratları, Rusya’nın Karadeniz Tahıl Anlaşması’nı askıya almasıyla yükseldi. Soya fasulyesi de arttı lakin ABD’de hasat kalitesinin beklentilerin üzerinde olması kazanımları sınırladı. Mısır da bedel kazandı. Chicago borsasında en yüksek süreç hacmine sahip olan buğday vadeli kontratları yüzde 0.3 artışla 6.56 dolar/bushel, yani 241 dolar/ton düzeyine yükseldi.
BM: Tahıl muahedesine ait tüm manileri kaldıracak imkanımız yok
BM Sözcüsü Stephane Dujarric, günlük basın toplantısında, Rusya’nın Karadeniz Tahıl Koridoru Muahedesi kararını kıymetlendirdi.
Rusya’nın BM’ye ilettiği evrakta muahedenin “sonlandırıldığı” sözünün yer aldığına dikkati çeken Dujarric, İstanbul’daki Ortak Uyum Merkezi’nde halihazırda son geminin kontrolünün yapıldığını, merkezdeki BM işçisinin şimdilik orada kalmaya devam edeceğini söyledi. Dujarric, öbür ülkelerin gemi göndermek isteme ihtimaline karşı ise “BM Karadeniz’i denetim etmiyor” sözünü kullandı.
Rusya’nın “engellerin kaldırılması” talebine ait ise Dujarric, BM’nin birçok adım attığını ve ortaklarıyla görüşmeler yürüttüğünü anımsatarak “Tüm manileri kaldıracak imkanımız yok” dedi. Dujarric, Türkiye’nin bu çalışmaların kritik bir modülü olduğunu ve şimdiye kadarki gayretlerinden dolayı “minnettar” olduklarını yineledi.
Rusya: Batı yaptırım uygulamazsa muahedeye döneriz
Rusya Dışişleri Bakanlığı’ndan Karadeniz Tahıl Koridoru Muahedesi’nin durdurulmasına ait yazılı açıklama yapıldı.
Ukrayna besin ihracatının son ana kadar “Kiev ve Batılı küratörlerinin çıkarlarına hizmet etmeyi” amaçladığı savunulan açıklamada, tahıl teşebbüsüyle bugüne kadar 32,8 milyon ton yükün ihraç edildiği, bunun 26,3 milyon tonunun Avrupa Birliği (AB) dahil olmak üzere yüksek ve orta gelir seviyesindeki ülkelere gönderildiği tabir edildi. Açıklamada, “Etiyopya, Yemen, Afganistan, Sudan ve Somali başta olmak üzere en fakir ülkelere, toplam 922 bin 92 tonla yüzde 3’ten daha az tahıl gönderildi” bilgisi verildi.
Ukrayna’da, IMF’nin talebi üzerine üzerindeki moratoryumu kaldırdıktan sonra ekilebilir yerlerin büyük bir kısmını Cargill, DuPont ve Monsanto üzere Batılı şirketlerin aldıklarına dikkat çekilen açıklamada, “Öte yandan, Ukrayna besinlerini dampingli fiyatlarla satın alan Avrupalılar, daha sonra katma kıymeti yüksek mamuller olarak tekrar satış için fabrikalarında işliyorlar.
Aslında Batılılar hem satışta hem de tahılın işlenmesinde iki sefer kazanıyorlar. Ayrıyeten ABD ve AB fiyatlar üzerinde spekülasyon yapıyor, yapay bir eser kıtlığı yaratıyor ve yasa dışı tek taraflı yaptırımlar uygulayarak Rus tarım eserlerini dünya pazarlarının dışına itiyor” denildi. Batı başşehirleri hakikaten Karadeniz Tahıl Teşebbüsü’ne kıymet veriyorlarsa, Rus gübre ve besin yaptırımlarından gerçek manada vazgeçmeyi düşünmeleri gerektiği vurgulanan açıklamada, “Rusya, vaatler ve teminatlar değil lakin somut sonuçlar alındığında muahedeye geri dönmeyi düşünmeye hazır olacaktır” sözleri kullanıldı.
Ankara umudunu sürdürüyor
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya’nın askıya alındığını belirttiği Karadeniz Tahıl Koridoru Mutabakatı’nın kesintiye uğramadan devam edeceğini umduğunu söyledi. Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in mutabakatın devamından yana olduğunu düşündüğünü belirten Erdoğan, “Putin ile ağustosta ülkemizde bir ortaya geldiğimizde bu hususları görüşme fırsatı bulacağız” dedi. Erdoğan, ayrıyeten ağustos ayından evvel Putin ile telefonda da görüşebileceğini kaydetti.
