Suat Taşpınar
Kendi ülkesinin dışında çalışan beyaz yakalıları tanımlayan expatriate (yaygın kıslatmasıyla expat), “gurbetçi profesyonel” olarak tanımlanabilir. Dünyada bugün sayıları 300 milyonu buluyor. Onları göçmen gurbetçilerden ayıran temel noktalardan kimileri, “genelde yüksek gelir kümesinde olmaları,” “çoğunlukla belirli bir vadenin sonunda memleketine dönmeyi planlamaları,” “gittikleri ülkeye ekonomik ya da politik nedenlerle sığınmak üzere bir kederlerinin olmaması” diye sıralanabilir.
Bu kitlenin en bilinen küresel-sosyal topluluklarından olan InterNations sitesi, her yıl “Expat Insider” isimli bir anket düzenliyor. Bu yıl da 49 kentte 12 binden fazla expat ile görüşülerek nabız tutuldu. Çalışma koşullarından konut kiralarına, maaşın yaşanan yerdeki ortalamaya oranından cümbüş maliyetine, ulaşımdan çocukların okul masrafına kadar pek çok soru soruldu.
Dijital hizmetler, bürokrasi, barınma ve lisan hususları dahil, “zorunluluk endeksi” de yapıldı. Böylelikle expat kitlesi için dünyanın en güzel ve berbat kentleri listelendi. En düzgünler listesinin ik 3 sırasında İspanya var: Malaga, Alicante, Valencia… Akabinde sıralanan Ras Al Khaimah, Abu Dabi, Madrid, Mexico City, Kuala Lumpur, Bangkok, Maskat şehrileri ile birinci 10 tamamlanıyor.
Dijital göçebe vizesi
49 kent içinde en son sırada Milano var. Expat hayatının zorlukları bakımından “en berbat 10” kent daha sonra en tabandan üste şöyle sıralanıyor: Roma, Vancouver, Hamburg, Berlin, Dublin, İSTANBUL, Londra, Paris, Seul.
Expat’lar belirli bir ofis sistemine mecbur, ekseriyetle büyük kentlerde yaşamaya mahkum oldukları için, gittikleri ülkelerde hem maliyetleri arttıran hem de ömür kalitesini zorlayan-düşüren pek çok handikaptan kurtulamıyor. Yöneticisi ya da uzmanı olduğunuz çokuluslu şirket Paris’teyse, orada konut kiralamak, çocuğunuza orada okul bulmak zorundasınız. Expat olmak güç iş.
Attığınız taşın vurduğunuz kuşa değmesi için, gittiğiniz ülkede toplumsal takviyeler dahil, “paketinizin” sağlam olması lazım. Fakat “digital nomad” (dijital göçebe) ahalisi için durum daha avantajlı: İnternet çağında uzaktan çalışmanın kolaylaşmasıyla mantar üzere türeyen dijital nomad’lar meskeni sırtındaki çanta, “İnternetin olduğu her yer ofisim” diyen, ekseriyetle kendi işini yapan freelancer’lardan oluşuyor.
Expat’lar ise “corporate” denen çok uluslu şirketlerde yönetici, uzman koltuklarında, o kentte birkaç yıllığına da olsa “sabit” oturmak zorunda. Expat’lar 19’uncu yüzyıldan beri, sömürge zamanından bugüne vitrindeyken, dijital göçebeler hepi topu çeyrek asırlık bir tarihe sahip. Lakin teknoloji sayesinde dünyanın her köşesinde bağımsız çalışabilen bu kitlenin nüfusu da bugün 35 milyonu aşmış durumda.
Tüm dünyada, bilhassa Avrupa’da son yıllarda dijital göçebeleri çekmek için devletler yarış içinde. Geldikleri ülkelerin işgücü piyasasına girmeden, yani ekmeğe ortak olmadan kendi uzaktan kumanda işiyle para kazanan, o parayı da yaşadığı ülkede lokal iktisadın içinde harcayan bu kitleyi herkes kapma gayretinde.
Uzun yıllar bu işe uzak duran Hırvatistan da şahsen başbakana mektup yazıp randevu isteyen ve ikna eden İngiliz bir dijital göçebenin ön ayak olmasıyla sisteme dahil oldu. Hırvatistan’da 1 yıllık dijital göçebe vizesi almak artık sıkıntı değil. Estonya’dan Portekiz’e, Gürcistan’dan İzlanda’ya çabucak herkes en cazip kaideleri sunarak pastadan hisse kapma yarışında.
“İstanbul artık varlıklı şehri”
Dijital göçebeler için “en cazip ülkeler” konusunda da çok sayıda anket dolaşıyor ortada. Tek bir listeye bel bağlamak güç. Lakin çabucak hepsinde “ortak payda” sayılan ülkeleri alacak olursak, şöyle bir derleme mümkün: Portekiz, Estonya, Tayland, Endonezya (özellikle Bali), Hırvatistan, Gürcistan, Malezya, Malta, Sırbistan, Kolombiya, Kosta Rica.
Sonu gelmeyen jeopolitik meselelere, savaşlara, iktisatta müdafaacı siyasette içe kapanıcı siyasetlere dönüş sinyallerine karşın, dünyada sonların ehemmiyeti azalıyor. Vasıflarını “her memlektte geçer akçe” yapıp, kendini “dünya vatandaşı” sayarak işin, ekmeğin, daha güzel hayatın, işle gezmeyi bir potada eriten eğilimlerin peşinde dünyada fink atanların çağındayız. Türkiye ise son yıllarda gitgide pahalılaşarak cazibesinden kaybetmeye başladı.
Ukrayna Savaşı’ndan kaçıp geldiği İstanbul’dan Tayland’a gitmeye karar veren bir Rus yazılımcı arkadaşım sıkıntı yanıyor: “Ev kirasından yeme içmeye çabucak her şey o kadar kıymetlendi ki, İstanbul artık güçlü kenti oldu. Tahminen, âlâ sabit maaşı olan, kirasını şirketine ödeten expat için hâlâ uygun. Ancak dijital göçebelerin çadırını toplama vakti geldi.”
EXPAT’LAR İÇİN EN UYGUN 10 KENT
1. Malaga (İspanya)
2. Alicante (İspanya)
3. Valencia (İspanya)
4. Ras Al Khaimah (BAE)
5. Abu Dabi (BAE)
6. Madrid (İspamnya)
7. Mexico City (Meksika)
8. Kuala Lumpur (Malezya)
9. Bangkok (Tayland)
10. Maskat (Umman)
EN BERBAT 10 KENT
1. Milano (İtalya)
2. Roma (İtalya)
3. Vancouver (Kanada)
4. Hamburg (Almanya)
5. Berlin (Almanya)
6. Dublin (İrlanda)
7. İSTANBUL (TÜRKİYE)
8. Londra (İngiltere)
9. Paris (Fransa)
10. Seul (G.Kore)
