Ekonomide yeni kaynak oluşturmak için son günlerde kamudan gelen yeni vergi artışlarına ÖTV de eklendi.
Kararın yayınlanmasının akabinde düzenlemeyi kıymetlendiren iş dünyası temsilcileri ÖTV tesirini özetle “Üreticiye maliyet, tüketiciye artırım olarak yansır” kelamlarıyla değerlendirirken sakinlik, enflasyon ve kayıt dışı iktisatta büyüme tehlikesine karşı uyardı. İhracatçının, maliyet artışları karşısında memleketler arası pazarlarda rekabet gücünün zorlaşacağının altını çizen gerçek bölüm temsilcileri, “Avrupa pazarında zati bir sakinlik var.
Maliyet artışları rekabette zorluyor. Bizim maliyetlerimiz artıkça siparişler Asya’ya kayıyor” değerlendirmesinde bulundu. Yılın birinci yarısında resesyon riski, zelzele, taban fiyat artırımı ve EYT üzere pek çok gelişme ile karşılaşan gerçek bölüm, “2023 yılının kalan kısmı kolay olmayacak” yorumunu yaptı. İş dünyası bundan sonra endüstriye can suyu verecek düzenlemelerin de gelmesini bekliyor.
Hazine ÖTV artışını iki sebebe dayandırdı
Bu ortada Hazine ve Maliye Bakanlığı yazılı bir açıklama yaparak, ÖTV artışının münasebetlerini açıkladı.
Bakanlıktan yapılan açıklamada, “Birincisi, yapılan artış ile sarsıntının yol açtığı ek maliyetlerin bütçe üzerindeki tesirini bir ölçü azaltmak hedeflenmiştir. Düzenleme, bu eserlerin ithal eserler olması sebebiyle dolaylı olarak cari açığı denetim altına almaya da dayanak verecektir. İkinci olarak, maktu olan bu vergilerde memleketler arası petrol fiyatları ve döviz kurundaki artışlara karşın 2016 yılından itibaren bugüne kadar neredeyse hiç vergi artışı yapılmamıştır.
ÖTV fiyatları, maktu olması hasebiyle enflasyon karşısında erimiştir. Bunun sonucunda akaryakıt eserlerinden alınan ÖTV’nin; 2016 yılında GSYH içindeki hissesinin yüzde 4,58 iken 2022 yılında yüzde 2,80’e, vergi gelirleri içindeki hissesinin ise 2016 yılında yüzde 26,23 iken 2022 yılında yüzde 17,84’e düşmüştür.
Söz konusu eserlerden en çok tüketilen akaryakıt, motorin ve LPG’de, KDV dahil satış fiyatındaki vergilerin oranının yüzde 50’lerin üzerinde iken yeni yapılan artışa karşın 38,5 düzeyinde kalmıştır” tabirleri kullanıldı.
ESO Lideri Celalettin Kesikbaş: “İstihdam, üretim ve ihracata dayalı iktisat modelimizi daha da güçlendirmemiz gerekirken, endüstrimizde rekabetçiliğimizi kaybetmek korkusu yaşıyoruz. Sanayicilerimiz yıllardır emek vererek kurdukları müşteri portföylerini, dağıtım kanallarını kaybetmek istemiyor.
Finansmana erişim de alınan önlemler ile günden güne daha da zorlaşıyor. Kamu maliyesinin yaşadığı sıkıntı durumu anlayan endüstriciler klasik bilindik reçeteler ve kolay kolay alınan önlemler yerine daha kapsayıcı, orta ve uzun vadede iktisadımızı kırılganlıktan kurtaracak yapısal tahlillerin daha yanlışsız olduğuna inanıyor.”
GSO Lideri Adnan Ünverdi: Akaryakıt başta olmak üzere yapılan son artırımlar, sanayicimizin üretim ve lojistik maliyetlerine ek yük getirecek, bu durum eser fiyatlarını da artıracaktır. Enflasyon risklerini de tetikleyecek olan bu artırımların piyasada sakinliğe sebep olması maalesef muhtemel bir sonuçtur.
ASKON Lideri Orhan Aydın: “ÖTV artışı tüm bölümleri tetikler ve artırım enflasyonla uğraşa de ziyan verir. Seçim iktisadı ve sarsıntının akabinde vergi artışı bekleniyordu. Son ÖTV artırımları ulaşım kesimine direk tesirde bulunacağından bu da çabucak hemen bütün kesimlere artış taraflı etkide bulunacaktır. Litre başı 5 TL, 4 TL azımsanacak sayılar değil. Öteki eserlerde de kesinlikle artış göreceğiz. Bu da alt gelir kümesini etkileyecek bir ögedir.
“Fiyat tutturamayız”
ATB Lideri Şahin Bilgiç: “Akaryakıta yapılan ÖTV düzenlemesi herkesi ilgilendiriyor. Ülkemizdeki ekonomiyi tahminen rahatlatacak şekilde alınan kararlar olabilir lakin bu taşıma ve besin fiyatları ile çeşitli muhtaçlıkları direkt olumsuz etkileyecektir.”
GTO Lideri Tuncay Yıldırım: “Mazot lüks tüketim unsuru değildir… Çiftçinin, seyahat firmalarının ve daha birçok dalın ana üretim girdilerindendir.”
TGSD Lideri Ramazan Kaya: “Bizler daha çok tersine işlerimizin kolaylaşacağını ve maliyetlerin biraz daha esnek hale geleceğini beklerken MTV, kurumlar vergilerinde artış ve ÖTV üzere artırımlarla maliyetlerimiz her geçen gün daha da artıyor. Rekabet ettiğimiz ülkelerle fiyat tutturmadığımız ve üstte kaldığımız için önemli bir sipariş külfeti içinde kalıyoruz. Bu da istihdamda çıkış, üretim kapasitelerinde ve ihracatta düşüş yaşamamıza neden oluyor.”
İTHİB Lideri Ahmet Öksüz: Rakiplerimize nazaran, maliyetlerimiz arttı. Gelen artırımlar maliyetlerimizi daha da artırıyor. O nedenle döviz kurunun, enflasyon yaratmayacak formda muhakkak bir istikrarda atması ihracat mallarının rekabet edebilirliği açısından kıymetli. Dünyada bir dert, Avrupa’da sakinlik var. Alımlar daha çok Asya’ya kaymaya başladı. Maliyetlerimizin dünya ile rekabet edebilir düzeye gelmesi lazım.”
“Maliyetler yükselecek”
UTİKAD Lideri Ayşem Ulusoy: “Taşımacılık bölümünü gerçek manada zorlayacaktır. Maalesef bu durum zincirleme bir tepkiye sebep olabilir. Artan maliyetlerin tesiri nakliyecilik kesimi ile hudutlu kalmayacaktır ve tüm eserlere gelecek fiyat artışları vatandaşı da etkileyecektir. ”
AOSB Lideri Cenk Karace: “Deprem ve cari açıktan oluşan ziyanı ve bütçe açığını hükümetin bu formda vergilendirme yaparak kapatacağı öngörüler ortasındaydı. Tabi ki enflasyonu yükseltecek bir öge oldu, tüm maliyetler yükselecek.”
NOSAB Lideri Erol Gülmez: “Seçimden evvel bir yıl döviz kurları baskılanıyordu. İhracatçılar olarak bu mevzudan çok şikâyetçi idik. Bundan sonra döviz kurları artmaya başladı biraz. Ama taban fiyat artışı, vergi artışları, ÖTV artışları artık de yakıt ile ilgili artış bunlar tekrar üretim maliyetlerinin artırılmasına sebep olacak. ”
HOSAB Lideri Ömer Faruk Korun: “Sanayiciyi doğal olarak olumsuz etkileyecektir. Maliyetler de artış olacağı üzere genel bir talep azalışına da sebebiyet verecektir. Endüstrinin rekabetçi bir durumda olması için kur, finasmana uygun maliyetli erişim ve teşvikler ile ilgili acil bir hareket planı yapılmalıdır.”
ESİAD Lideri Sibel Kuvvetli: Vergi artışları ve yeni düzenlemeler bizim için büyük bir sürpriz olmadı. Fakat mali disiplin ve bütçe istikrarını sağlamak için önemli ek tedbirler alınması gerektiğini düşünüyoruz. Dolaylı vergilerdeki bu artışlar, mal ve hizmet fiyatlarında artışlara yol açacaktır. Bu durumun yüksek enflasyon riskinin sürdüreceğinden telaş duyuyoruz. Yapısal ıslahatlarla desteklemek suretiyle enflasyonla aktif ve kararlı bir halde çaba edilmeli.”
ESGİAD Başkanvekili Kerem Toparlar: “Türkiye bol ve ucuz para devrinde dağıtılan tüm kredileri katma kıymetsiz işlere yatırdı. Bu periyotta döviz getirecek ya da çok fazla döviz harcanan güç üzere alanlara yatırım yapılmadığı için, periyodun bitişiyle bir arada bu artırımlara mecbur kalındı. Lakin artırım bununla hudutlu kalmayacak. Ne yazık ki bu maliyetlerin direkt ve dolaylı tesiri ile doruktan tırnağa her eserde suratına yetişilmez fiyatlar göreceğiz.”
“Şirketlere ek yük gelecek”
ETB Lideri Ömer Zeydan; “Son vakitlerde yaşanan çok artışlar sonucunda LPG ve motorinde ÖTV neredeyse sıfıra yaklaşmıştı. Anlaşılan o ki devlet buradaki vergi geliri kaybını daha fazla taşımak istemedi. Kur ve petrol fiyatındaki artış devam ederse, bundan sonra her artış pompa fiyatına ek edilecektir. Bu durum maliyet enflasyonunu kıymetli ölçüde artıracaktır. ”
MAPESAD Lideri Tayfun Koçak: Uzun müddettir bir ÖTV artışı yapılmamıştı lakin bir anda bu kadar olacağını varsayım etmemiştik, biraz sürpriz oldu. ÖTV artışı şirketler üzerinde ek yük getirecektir. Vergi artışıyla kayıt dışılığın artmasından kaygı ediyoruz.”
ARMATÜR Lideri Gökhan Turhan: “Verginin tabana yayılması, kayıt dışının önlenmesi bu noktada değerli. Kayıt dışılığın üzerine gitmek lazım.”
KASAD Lideri Alican Duran: “Baş etmeye çalışacağız lakin hakikaten üst üste geliyor artırım yağmuru. 2023 yılının kalan kısmı kolay olmayacak. Esasen yılın birinci kısmında resesyon, ÖTV artışları, EYT, minimum fiyata yapılan yüzde 34 artırım üzere kimi ağır yükler olmuştu. Umarım endüstriye can suyu verecek bir grup diğer finansal projeler de düşünülüyordur bunlar yapılırken.”
MODOKO Lideri Koray Çalışkan: “Akaryakıttaki artışın maliyetlerimize natürel ki olumsuz manada tesiri olacaktır. İhracatta yaşadığımız dezanavantajı önümüzdeki devirde döviz kuruyla birlikte avantaja çevirebilirsek artan maliyetleri kapatabiliriz.’’
ARC Log Genel Müdürü Fahrettin Otomobilci: “Kasımdan beri ihracat yavaşlıyor. İhracatın düşük olması sebebiyle artan maliyetleri yansıtacak durum yok. Müşterimize bunu yansıtamıyoruz. Yabancı nakliyatçı düşük fiyatlarıyla bizim artırım yapmamızı engelliyorlar. İhracatçıda zamı kaldıracak durumda değil. İhracat düşmüş durumda. Nakliyecilerin araçları garajlarda yatıyor. Fiyatlar çok düştü. Rekabet edemiyoruz. Güç bir periyot açıkçası.”
Hiçbir belediye bu maliyetler karşısında direnemez
Eskişehir Büyükşehir Belediye Lideri Yılmaz Büyükerşen, kararın akabinde yaptığı açıklamada, “Döviz kurlarındaki yükseliş başta olmak üzere akaryakıta gelen bu artırım ve işçi maliyetlerindeki artışlar sonucu toplu taşımada maliyetlerimiz inanılmaz derecede yükselmiş durumda. Bu işin A partisi, B partisi yok. Hiç bir belediye bu maliyetler karşısında direnemez. Aracı olmayan orta gelirli ve dar gelirli yurttaşlarımız ile aracı olup da bundan sonra binerken 2 sefer düşünecek vatandaşlarımız göz önünde bulundurularak lokal idareler toplu taşımada ÖTV’den muaf tutulmalıdır” tabirlerini kullandı.
Durgunluk ve enflasyon riskini artırır
İstanbul Sanayi Odası (İSO) İdare Heyeti Lideri Erdal Bahçıvan toplumsal medya hesabından ÖTV artışını kıymetlendirdi.
İSO Lideri Erdal Bahçıvan şu açıklamayı yaptı: “Geçmişten miras kalan ezber reçeteler, ekonomik hayatı beklenmedik durumlarla karşı karşıya bırakabilir. Kamu maliyesinin içinde bulunduğu güç durumu anlamakla birlikte; endüstrimizin rekabet, maliyet ve finansman gücünü giderek zorlayacak artırımların, vergi artışlarının önümüzdeki günlerde sakinlik ve enflasyon risklerini artıracağını görüyoruz.”
Etkin sübvansiyonlarla üretici desteklenmeli
İTB Lideri Işınsu Kestelli şu değerlendirmeyi yaptı: “Mazot, tarladaki üretimin en temel maliyet ögelerinden. Ekimden hasada tüm süreç için makinelere; onların çalışması için de mazota muhtaçlık var. Eserin toplanıp en son tüketiciye ulaştırılmasında da mazot başrolde.
Bu nedenle akaryakıt eserlerine gelen her artırım maliyet artışı olarak üreticiye ve artırım olarak da tüketiciye yansır. Bunu önlemenin en aktif yolu ise faal ve yanlışsız sübvansiyonlarla üreticinin desteklenmesidir. Aksi taktirde akaryakıt eserlerine gelen artırımların enflasyonun yine artış eğilimine geçmesine engellemek mümkün olmaz.”
